برخی تحلیلگران عامدانه هویت ملی را در نهضت مشروطه نادیده می‌گیرند

یکی از فاجعه بارترین بحران های اجتماعی در ایران به دوران قاجار باز می گردد. در آن زمان علاوه بر استبداد، حضور و نفوذ کشورهای بیگانه نیز فاجعه بار بود.

از یک سو فقدان قانون، پیدایش احزاب و انجمن های مخفی، انتشار روزنامه ها و تلاش برای کاهش دین در جامعه در آن زمان، مردم را بر آن داشت تا پرچم اعتراض را به رهبری هیئت های مذهبی و فرقه ای برافراشتند. شخصیت های معنوی

تداوم اعتراضات مردمی و تحصن تعدادی از روحانیون در حرم عبدالعظیم از مهمترین اتفاقاتی بود که نهضت مشروطه را شکل داد.

قاسم تبریزی، مورخ معاصر ایران در گفت و گو با اطلاعات آنلاین، قرارداد ریگی را اولین عامل حرکت مردم و گروه ها به سمت جنبش مشروطه می داند.

در این قرارداد تجارت تنباکو به مدت 50 سال به یک شرکت انگلیسی واگذار شد. اگرچه برخی مسائل اقتصادی از جمله گرانی برخی اقلام و کمیاب شدن برخی اقلام دیگر را دلیلی بر آغاز این حرکت می دانستند، اما این مورخ پیوند مسائل اجتماعی به مسائل اقتصادی را کاهش موضوع می داند. زیرا در این نوع تحلیل ها هویت ملی، فرهنگی و سیاسی نادیده گرفته می شود.

قاسم تبریزی درباره نهضت مشروطه می گوید: نهضت مشروطه در زمانی رخ داد که استبداد و خفقان و اختناق در زمان قاجار به ویژه در دوران ناصرالدین شاه افزایش یافت. وضعیت بد اقتصادی و اقتصادی مردم، نفوذ بیگانگان و انعقاد قراردادهای اجتماعی و اقتصادی صدای مردم را بلند کرد.

وی می افزاید: یکی از شرم آورترین انواع قراردادها، قرارداد تنباکو است. این امر با مخالفت مراجع، روحانیت و حضور فعال تجار و مردم در خیابان ها شکست خورد. لغو این قرارداد البته حیثیت استعمار و استبداد را در ایران شکست. بنابراین تقابل مراجع، روحانیت و مردم با حکومت از همان زمان آغاز شد.

وی به خواسته های مردم در دوران مشروطه اشاره می کند و می گوید: اولین آرزوی مردم ایجاد دادگاه عدلیه بود. آنها مکانی می خواستند که بتوانند در مورد بی عدالتی هایی که تجربه کرده اند شکایت کنند و به آن رسیدگی کنند. این موضوع به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح شد. علمای نجف و مراجع تقلید نیز از خواسته مردم حمایت کردند. بنابراین هدف مردم و روحانیت در آن زمان، تعدیل استبداد بود. بنابراین تفسیر انقلاب به قانون اساسی تعبیر درستی نیست. در واقع مشروطه یک جنبش بود.

به گفته وی، مهم ترین خواسته های مردم در تدوین قانون اساسی شامل ایجاد پارلمان، حاکمیت قانون، تحقق برابری، ایجاد مدارس، ایجاد شفاخانه ها و امور صحی، تحرک اقتصادی و تقویت مراکز تولید کوچک

وی درباره نهضت مشروطه می گوید: اصلاح استبداد دستاورد مهمی برای مردم آن زمان بود. مظفرالدین شاه در 23 اسفند 1385 فرمان تأسیس شورای ملی اسلامی را صادر کرد و در فرمان شاه کلمه «اسلامی» آمده بود که بعداً این کلمه حذف شد. در تشکیل شورای ملی در زمان قاجار، هم علمای نجف و هم از علمای ارشد تهران، مانند آیت الله سید محمد طباطبایی، آیت الله شیخ فضل الله نوری و آیت الله سید عبدالله بهبهانی در تهران و شهرهای ثقای البحانی شرکت داشتند. -بهبانی. اسلام میرزا حسن مجتهد تبریزی در اصفهان، آقا نجفی در لار آیت الله سید عبدالحیسن لاری نقش فعالی داشتند.

تبریزی به فعالیت انجمن های فراماسونری در زمان تشکیل اولین مجلس شورای ملی اشاره می کند و می گوید: زمانی که مجلس شورای ملی اول تأسیس شد، متأسفانه جریان فراماسونری که تحت عنوان «فراموشخانه» فعالیت می کرد، بخشی از انجمن را اشغال کرد. تحت نام انجمن پذیرش. برای نوشتن قانون اساسی، قانون اساسی بلژیک، فرانسه و انگلیس را گرفتند و چند کلمه از اسلام به آن اضافه کردند.

البته بین نهضت اسلامی، فراماسون ها و غربی ها فرق بود. نهضت اسلامی معتقد بود که قانون اساسی ایران باید بر اساس دین و اسلام نوشته شود. اما با وجود این دو تقسیم بندی در مجلس، قانون اساسی نوشته شد.

وی به شکل گیری جریان های مختلف در مجلس در آن زمان اشاره می کند و می گوید: در آن زمان یک جریان افراطی وجود داشت. این جریان موسوم به قفقازی ها یا دموکرات ها توسط تقی زاده شکل گرفت که دست به شورش و ترور و بمب گذاری در کشور زد. این تحرکات امنیت را مختل کرد. در این دوره محمدعلی میرزا پس از مظفرالدین شاه که دیکتاتور و فردی خودخواه و خودخواه بود با عنوان شاه بر تخت سلطنت نشست و در واقع از اولین رضاخان به شمار می رفت. او علیه قانون اساسی توطئه کرد و سرانجام مجلس را تعطیل کرد. عده ای دستگیر و آیت الله سید عبدالله بهبهانی و آیت الله سید محمد طباطبایی به تبعید فرستاده شدند. این مشکلات باعث ایجاد تنگناهای شدید شد.

این مورخ ادامه می دهد: آیت الله آخوند خراسانی، آیت الله میرزا عبدالله مازندرانی و آیت الله میرزا خلیل از سه تن از مراجع نجف طی فتوا خواستار عزل محمدعلی میرزا شدند. مبارزه با استبداد در تهران، جنوب و آذربایجان برخاست. در این دوره اظهارات و اعلامیه های مراجع و علما باعث استعفا و عزل محمدعلی شاه از سلطنت شد و پسرش احمدشاه که هنوز کودک بود با عنوان نایب السلطنه به سلطنت رسید. در این دوره جریان غربی بخشی از دولت و مجلس را تحت کنترل داشت. در این دوره شورا از جریانی که موضوع مراجع و علما بود جدا شد. برخی از مجتهدان مانند ملا محمد خمامی، میرزا حسن مجتهد تبریزی، شیخ فضل الله نوری و ملا محمد آملی به این موضوع اعتراض کردند. سرانجام با تبعید شیخ فضل الله نوری و تبعید برخی دیگر از علما، فضای خفقان جدیدی به وجود آمد.

فراماسون ها نهضت مشروطه را فاسد کرده اند

قاسم التبریزی می گوید: مسجد ادمیت و فراماسونری لژ جدیدی به نام لژ بیداری به مدیریت خبرنگار اردشیر معلم اعظمی و محمدعلی فروغی تشکیل دادند. این افراد روند قانون اساسی را از روند اصلی منحرف کرده اند. این مسائل تا جنگ جهانی اول ادامه داشت. با پایان یافتن جنگ جهانی اول نهضت های بازگشت به مشروطه در گیلان به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی و در تبریز شیخ محمد خیابانی مشروطه خواه و نماینده مجلس در بوشیر به رهبری علی دلاوری علیه انگلیسی ها تشکیل شد. . در این دوره، کشور شاهد نفوذ و حکومت بریتانیا بود. جنگ جهانی دوم با فروپاشی روسیه تزاری و امپراتوری عثمانی پایان یافت.

وی با انتقاد از برخی تحلیل‌ها که تلاش می‌کند نهضت مشروطه را به بحران اقتصادی پیوند بزند، می‌گوید: برخی نهضت مشروطه را به بحران اقتصادی مرتبط می‌کنند که مختصر یک جنبش اجتماعی در جامعه است. در عین حال، اگر بخواهیم نهضت مشروطه را صرفاً به عامل اقتصادی پیوند دهیم، به معنای نادیده گرفتن شخصیت و هویت ملی، فرهنگی و سیاسی جامعه است. یعنی جامعه به چیزی جز نان و پنیر نیاز ندارد. در حالی که بحران اقتصادی یکی از عوامل مهم نهضت مشروطه محسوب می شود. مسئله اصلی در آن دوره بی عدالتی حاکمان و پادشاهان بود. هیچ قانونی در کشور وجود نداشت که جلوی آنها را بگیرد.

مجلسی وجود نداشت که بتواند دولت را تعدیل کند. قراردادهای استعماری تحت تأثیر روسیه و انگلیس منعقد شد. برخی از وزرا و مشاوران یا دست نشانده روسیه یا آنجلیس بودند. ایران به دو بخش انگلیسی و روسی تقسیم شد.

مأموران نفوذی علیه اسلام و مذهب اقدام می کردند، مثلاً آقای نوز، بلژیکی، عمامه می انداخت و روحانیون را مسخره می کرد. این موضوع واکنش آیت الله سید عبدالله بهبهانی، آیت الله سید محمد طباطبایی و آیت الله شیخ فضل الله نوری را در پی داشت و ایشان برکنار شدند.